Een gezonde dosis narcisme of zelfwaardering is normaal, zelfs wenselijk. Het geeft veerkracht bij tegenslag. Het label ‘narcist’ wordt vaak gebruikt als scheldwoord voor mensen die we niet aardig vinden of benijden. Het label geeft dan veel hitte en weinig licht. Cultuur moedigt narcisme ook aan als het de nadruk legt op winnen, uiterlijke schoonheid en waardering als je mensen ompraat om je product te kopen. 

Narcisten kunnen de top bereiken in de politiek, het bedrijfsleven of de kunstwereld. Ze zijn dan heel goed, maar ook een beetje getikt. Blijkbaar vindt het publiek dat leuk. De grens tussen gezond en ongezond narcisme is vaag. Daarom moeten we oppassen met voorbarige conclusies.

Het is niet langer pluis als zo iemand geen empathie, interesse of zorg voor anderen toont en geen kritiek duldt, maar wel veel kritiek levert. Hij gebruikt je als hij je nodig heeft en duwt je opzij als hij je niet meer nodig heeft. Je bent slechts een brug, een ladder, een knijptang of een ander instrument voor hem om zijn doel te bereiken. Zodra je eisen begint te stellen op basis van je eigen behoeften, haakt hij af. In de kern is hij een pestkop.

Zo iemand onderscheidt zich niet door ijver, opleiding, moraal of karakter. Hij maakt zichzelf groter door anderen te kleineren. Hij wordt boos dat anderen niet snappen hoe bijzonder hij is. Hij vindt dat hij niet achter in de rij hoeft aan te sluiten. Hij wordt woest als anderen hem niet meteen helpen. Hij wil altijd meteen met de hoogste persoon in functie praten om te klagen en een speciale behandeling te eisen. Je voelt je snel misbruikt door zo iemand, omdat je mening niet telt. Als je succesvoller bent dan hij, zal hij je de grond in boren.

In wezen is zo iemand heel kwetsbaar. Zijn zelfbeeld is zo bros als beschuit. Hij barst als een ballon van een speldenprikje kritiek. Kritiek maakt hem boos en depressief. Hij heeft ook moeite met ouder worden en aftakeling. Hij begint bijvoorbeeld een affaire met een jonge vrouw die zijn kind had kunnen zijn, om zijn fragiele zelfrespect op peil te houden. Als ook dat wegvalt, valt hij in een donker gat, voelt zich verloren en verlaten en wil er een einde aan maken. Voor de mensen om hem heen is dat het moment om alarm te slaan. Maar hulp zoeken vindt hij moeilijk. “Er is niks mis met mij.”

Het is geen verrassing dat zo iemand direct en door de beste specialist geholpen wil worden. Hij zal iedereen die zich hiertegen verzet, vernederen. Zo iemand is lastig om mee te werken. Hij wil zijn ‘zwakte’ niet tonen en zal proberen je te verslaan. De kans dat de behandeling mislukt, is groot. De  specialist zal hem niet direct tegen de haren in strijken, hij zal hem sparen, maar hij zal hem niet pamperen. Vaak praat zo iemand alleen maar over zichzelf zonder jou de kans te geven zelf iets te zeggen, alsof je er niet bij bent. 

De specialist geeft de persoon, als hij meewerkt, de erkenning waar hij zo naar dorst. Wanneer de persoon zich veilig voelt in het contact, zal hij zich op de persoon zelf richten en hem helpen om naar zijn gedrag en zijn gevoelens te kijken. Hij zal hem laten zien welke impact hij op anderen heeft en hem helpen om zich in de schoenen van de ander te verplaatsen.

De specialist zal proberen hem uit zijn narcistische pantser te halen en zijn sluimerende empathie te wekken. Hij zal graven naar de oorsprong van de behoefte aan bewondering en aandacht. Ook hier is het een kwestie van zorgvuldig luisteren en opletten hoe de persoon reageert. Gevoelens worden tegen het licht gehouden en beoordeeld als röntgenfoto’s, zodat de persoon de onderliggende gebreken in zijn persoonlijkheidsstructuur ziet en begrijpt. 

Wanneer de tijd rijp is, wordt de persoon geconfronteerd met de onmogelijke eisen die hij stelt en zijn diepgewortelde, intense afgunst, zijn neiging om de mooie dingen van anderen te vernietigen. Uiteindelijk zal het ‘kind’ volwassen moeten worden en minder egoïstisch, veeleisend en jaloers.

Zo’n persoon zal niet op magische wijze veranderen, maar als hij zich meer verantwoordelijk voelt voor anderen en meer geneigd is om positieve en hechte relaties te waarderen, zal hij minder een last zijn voor de mensen om hem heen. Als hij niet wil veranderen, dan is het goed om de relatie te beëindigen.

D. Balraadjsing

Borderline (5)

Histrionisch (6)