Marquisar Jean-Jacques, een in St. Laurent geboren Inheemse, verdedigde woensdag een baanbrekend proefschrift over de kali'na (Caraïben) in het Frans-Guyanees en Surinaams kustgebied.  Marquisar, die wortels heeft in Galibi, Bernard Dorp en Kalebaskreek, behaalde hiermee glansrijk haar doctorstitel (Ph.D) aan de universiteit van Frans-Guyana. De inheemse families en anderen uit Suriname, Frans-Guyana en Frankrijk waren getuige van een rustgevende en geëngageerde Amazone intellectueel die in een sprankelende dialoog het examencomité van repliek diende. De Franse titel van het proefschrift is: Modes d'habiter, dynamique côtière et production d'un territoire littoral transfrontalier par des Kali'na du bas Marowijne depuis 1950.

Ik  had de eer om als lid van een acht personen tellende Ph.D jury bij te dragen aan de dialoog over een vernieuwende studie die fysische geografie, sociale geografie en antropologie creatief met elkaar verbindt, aangevuld met een 'orale traditie' methodologie. Er waren twee  centrale vragen: Hoe heeft de inheemse levenswijze van de Kali'na sinds 1950 vorm gegeven aan een grensoverschrijdend kustgebied in de benedenloop van de Marowijne? En wat zijn de gevolgen en onzekerheden van de dynamiek van de kust op de bewoonbaarheid van de kustruimte zoals die tegenwoordig  wordt ervaren? Het veldwerk werd voornamelijk uitgevoerd in twee inheemse Kali'na gemeenschappen: Awala-Yalimapo (Frans- Guyana) en Galibi (Suriname). Het veldwerk werd aangevuld met archiefmateriaal en institutionele bronnen, evenals persoonlijke ervaringen tijdens etnografische reizen in de Beneden Marowijne-regio en langs de kust van Frans-Guyana.

Marquisar beschouwt de kustruimte van de benedenloop van de Marowijne-rivier als een levende water- en levensbron die harmonieus verbonden is met een heterogene  bevolking, waaronder een deel van het Kali'na-volk. Dit Amazonegebied heeft een lange sociaal ecologische geschiedenis vanaf de precolumbiaanse periode tot heden. Het gebied  kreeg structuur door de verschillende levenswijzen van een cultureel diverse bevolking en ecologisch  gevormd door een intense kustdynamiek in combinatie met de bewegingen van modderbanken. Deze unieke kustdynamiek draagt bij aan het speciale karakter van de Amazone. De westwaartse beweging van modderbanken in de richting van de Orinoco Delta creëert afwisselend  perioden van aanslibbing en erosie van verschillende intensiteit en duur langs de noordoostkust. 

Het Kali'na volk is reeds lang voor het kolonialisme bekend met deze kustdynamiek, toen het de hele kustlijn van de Guiana regio bewoonde vanaf de Amazone monding tot de monding van de Orinoco rivier. Sinds het midden van de 19e eeuw hebben Europese kolonisatoren het Kali'na-volk verjaagd en daarbij genocide gepleegd. Hierdoor werden zij verdeeld in verschillende gemeenschappen, waarvan er één zich vestigde aan de beneden loop van de Marowijne rivier. Een levenswijze gebaseerd op inheemse huwelijken, geografische mobiliteit en collectief grondbezit heeft tot voor kort hun sociaal ruimtelijke organisatie ondersteund en hen in staat gesteld  het hoofd te bieden aan de ecologische veranderingen.

Sinds de jaren 1950 ondergaan de Kali'na  inheemsen een snel proces van het creëren van een permanente woon- en leefomgeving.  Dit ging gepaard met een veranderende levenswijze. Tegenwoordig wonen ze in dorpen aan de kust, in riviermondingen, semi-stedelijke en stedelijke gebieden. Tegelijkertijd heeft het leven van de Kali'na met een steeds veranderende kustlijn, de onzekerheid over toekomstige uitdagingen en methoden om de kustruimte te beheren verschillende actoren samengebracht die hun manier van leven in harmonie met de natuur proberen te behouden. 

De methodologie van de studie is gebaseerd op etnografisch veldwerk aangevuld met archief- en institutionele bronnen, evenals persoonlijke ervaringen en interacties met spirituele leiders van de Beneden Marowijne-regio en het Frans Guyanees en Surinaams kustgebied. Deze blik van binnenuit in een Kali'na gemeenschap heeft de onderzoeker in staat gesteld om toegang te krijgen tot de inheemse leefwijze, wat zich onderscheidt van de  meeste studies (vanuit een Euro-Amerikaanse benadering) over de Kali'na van Guyana en Suriname.

De Universiteit van Frans-Guyana produceert jaarlijks 15 tot 20 Ph.Ders, terwijl dit bij de University of the West Indies in Trinidad and Tobago 40 tot 50 PhDers kunnen zijn. Er zijn nu in ons land meer dan 5 hogere opleidingsinstituten  die bij elkaar jaarlijks enkele (doorgaans 1 tot 2) Ph.ders afleveren. Er is veel werk in Suriname om na 50 jaar onafhankelijkheid een forse kwantitatieve inhaalslag te bewerkstelligen en  kwalitatief vooral het intellectueel en moreel gehalte op een duurzaam ontwikkelingsspoor te brengen.

Jack Menke