Sam Nujoma, de activist en guerrillaleider die de eerste democratisch gekozen president van Namibië werd nadat het land onafhankelijk werd van het apartheidsregime in Zuid-Afrika, is zaterdag op 95-jarige leeftijd overleden, zo meldde het Namibische presidentschap zondag.

Nujoma werd op 21 maart 1990 leider van het dunbevolkte land in zuidelijk Afrika en werd in 2005 officieel door het parlement erkend als 'grondlegger van de Namibische natie'.

Deze lofbetuigingen werden gecompenseerd door binnenlandse en internationale kritiek op zijn intolerantie voor kritische berichtgeving in de media, zijn tirades tegen homoseksualiteit en op de grondwetswijziging van 1998 waardoor hij zich kandidaat kon stellen voor een derde termijn.

Hij was al jarenlang een bondgenoot van de Zimbabwaanse machthebber Robert Mugabe en steunde Mugabes inbeslagname van land van blanke boeren. In eigen land hield Nujoma echter vast aan een beleid van 'bereidwillige koper, bereidwillige verkoper'.

"De fundamenten van de Republiek Namibië zijn geschokt", postte het presidentschap op X.

"Onze eerbiedwaardige leider, Dr. Nujoma, heeft niet alleen het pad naar de vrijheid gebaand, maar hij heeft ons ook geïnspireerd om op te staan ​​en meesters te worden van dit uitgestrekte land van onze voorouders."

Het presidentschap meldde dat Nujoma de afgelopen drie weken in het ziekenhuis was opgenomen voor medische behandeling en voegde daaraan toe: "Helaas kon de dapperste zoon van ons land deze keer niet herstellen van zijn ziekte."

De president van Zuid-Afrika, Cyril Ramaphosa, zei dat Nujoma's leiderschap van een vrij Namibië de basis heeft gelegd voor de solidariteit en het partnerschap dat de twee landen vandaag de dag delen, "een partnerschap dat we als buren en vrienden zullen blijven verdiepen."

"Dr. Sam Nujoma was een buitengewone vrijheidsstrijder die zijn revolutionaire programma verdeelde tussen de strijd van Namibië tegen het Zuid-Afrikaanse kolonialisme en de bevrijding van Zuid-Afrika van de apartheid", zei hij in een verklaring.

De voorzitter van de Afrikaanse Unie, Moussa Faki Mahamat, noemde Nujoma een van de "meest illustere revolutionaire leiders" van het continent en "het toonbeeld van moed".

Complexe erfenis
Nujoma vervulde zijn drie termijnen als president van 1990 tot 2005 en wilde zichzelf profileren als een verenigende leider die politieke verdeeldheid overbrugde.

In een land dat getekend is door de erfenis van apartheid en Duitse koloniale overheersing, voerde Nujoma's SWAPO-partij een nationaal verzoeningsprogramma uit onder het motto 'Eén Namibië, één natie'.

In zijn toespraken herhaalde Nujoma steeds de zin: "Een verenigd volk, dat streeft naar een gemeenschappelijk goed voor alle leden van de samenleving, zal altijd als overwinnaar uit de strijd komen."

Tot zijn prestaties behoren onder meer het opzetten van democratische instellingen en het prioriteren van verzoening, aldus Ndumba Kamwanyah, docent aan de Universiteit van Namibië en politiek analist.

Maar zijn autocratische neigingen, die tot uiting kwamen in zijn omgang met de media en de wrede onderdrukking van de Caprivi-opstand in 1999, wierpen een schaduw over zijn nalatenschap, voegde Kamwanyah toe.

"Hoewel Nujoma's presidentschap van fundamenteel belang was voor de onafhankelijkheid en het bestuur van Namibië, verliep het niet zonder gebreken", aldus Kamwanyah.

Campagnevoerder en guerilla
Nujoma werd geboren in een dorp in het noordwesten van Namibië in 1929, toen zijn land onder Zuid-Afrikaans bestuur stond. Zuid-Afrika had Namibië sinds de Eerste Wereldoorlog gecontroleerd na een paar brute decennia van Duitse koloniale overheersing, herinnerd vanwege de genocide op de Herero en Nama-mensen.

Als jongen zorgde hij voor het vee van zijn familie en bezocht hij een Finse missieschool. Daarna verhuisde hij naar de kustplaats Walvisbaai en vervolgens naar de hoofdstad Windhoek, waar hij voor de Zuid-Afrikaanse spoorwegen werkte, aldus een biografie op de website van Nujoma's liefdadigheidsinstelling.

Nujoma gaf zijn baan bij de spoorwegen op om zich te concentreren op de omverwerping van het apartheidssysteem.

Eind jaren vijftig werd hij leider van de Owambo People's Organisation, een voorloper van de bevrijdingsbeweging SWAPO. Hij organiseerde verzet tegen de gedwongen verhuizing van zwarte mensen in Windhoek. Dit resulteerde erin dat de politie twaalf ongewapende mensen doodde en tientallen anderen verwondde.

Nujoma werd beschuldigd van het organiseren van het verzet en werd gearresteerd. In 1960 ging hij in ballingschap. Hij reisde door Afrika voordat hij de Verenigde Staten bereikte, waar hij een petitie indiende bij de Verenigde Naties voor de onafhankelijkheid van Namibië.

Nujoma werd bij verstek tot leider van de SWAPO benoemd, richtte een eigen gewapende vleugel op en begon in 1966 een guerrillaoorlog tegen de apartheidsregering.

Het duurde meer dan tien jaar van druk van Nujoma en anderen voordat een resolutie van de VN-Veiligheidsraad in 1978 een staakt-het-vuren en verkiezingen voorstelde. Het duurde nog eens tien jaar voordat de wapenstilstandsovereenkomst werd ondertekend en er eind 1989 verkiezingen werden gehouden.

SWAPO behaalde bij die verkiezingen een meerderheid en Nujoma trad in maart van het jaar daarop aan.

Advertentie