Na een onderbreking van een paar weken vakantie wordt deze column weer opgepakt. De oorlog in Oekraïne is zondag 1 oktober precies 585 dagen gaande. Op 24 februari 2022 viel Rusland buurland Oekraïne binnen. Rusland had een geweldige militaire overmacht en dacht dat het binnen enkele dagen de macht zou overnemen. Dat pakte anders uit, want Oekraïne heeft zijn grondgebied behoorlijk verdedigd. Inmiddels heeft de oorlog flinke invloed gehad op de situatie in de wereld. Wat is de stand van zaken nu?

De afgelopen week vergaderde het Internationaal Hof van Justitie in Den Haag, op basis van een aanklacht van Oekraïne. De aanklacht is dat Rusland de Genocide Conventie van 1948 misbruikt heeft om de invasie te plegen. De president van Rusland had gezegd dat de Russisch sprekende bevolking in Oost Oekraïne door dat land uitgemoord werd en dat Rusland daarom het land binnenviel om die mensen te beschermen. Dit was niet waar en slechts een voorwendsel van Rusland om een invasie te plegen. In maart 2022 had Oekraïne ook al aan hetzelfde Hof gevraagd om Rusland te bevelen om de oorlog te stoppen. Het Hof had Rusland toen bevolen om alle militaire acties te stoppen, maar Rusland had het naast zich neergelegd en was niet eens bij de rechtszaak verschenen. 

Dit keer stuurde Rusland wel een zwaar team naar de rechtszaak, kennelijk omdat zij inziet dat ze inmiddels geïsoleerd is geraakt. Tegen president Putin loopt een internationaal arrestatiebevel vanwege gepleegde oorlogsmisdaden, waaronder de deportatie van Oekraïense kinderen uit de bezette gebieden. Dat bevel is uitgevaardigd door het Internationaal Strafhof (International Criminal Court). Rusland is vanwege de oorlog ook uit de Mensenrechtenorganisatie van de Verenigde Naties gezet. Ook is Rusland door de meerderheid van de lidlanden van de VN veroordeeld voor agressie tegen Oekraïne. Economisch heeft Europa de banden met Rusland grotendeels verbroken.

Het is Rusland niet gelukt om de hoofdstad Kiev van Oekraïne snel te veroveren, wat wel hun doel was in het begin van de oorlog. De Oekraïners hebben zich behoorlijk geweerd en de Russen teruggedrongen. De strijd wordt nu vooral uitgevochten in het Oosten van het land waar meer Russisch sprekende Oekraïners wonen m.n. de Donbas en Luhansk regio, die door Rusland als onafhankelijke staten worden erkend. In 2014 had Rusland ook al een deel van Oekraïne veroverd nl. het schiereiland Krim. Oekraïne is bijna vier keer zo groot als Suriname en Rusland had zo een 20% daarvan veroverd. Inmiddels hebben de Oekraïners de helft daarvan teruggewonnen.

Dit jaar heeft Rusland nauwelijks gebied veroverd, maar lukt het Oekraïne ook niet om veel gebied terug te winnen, omdat er ontzettend veel mijnen zijn gelegd door de Russen. Rusland probeert nu vooral de infrastructuur en economie van Oekraïne kapot te bombarderen. Veel daarvan gebeurt op afstand via vliegtuigen, raketten en drones. Om de aanvallen af te weren heeft Oekraïne steeds meer ondersteuning en defensiemateriaal van het Westen nodig. Op haar beurt probeert Oekraïne vitale militaire objecten van Rusland in het bezet gebied te bombarderen. Regelmatig wordt dat ook over de grens in Rusland zelf gedaan, zelfs tot en met Moskou.

Er zijn naar schatting van Amerikaanse bronnen al een half miljoen militaire slachtoffers in de oorlog gevallen t.w. circa 300.000 aan de Russische kant (120.000 gesneuveld en 180.000 gewond) en bijna 200.000 aan de kant van Oekraïne (70.000 gesneuveld en 120.000 gewond). Daarnaast heeft het Bureau van de VN Hoge Commissaris voor Mensenrechten geteld dat er 27.449 burgerslachtoffers zijn gevallen (9.701 doden en 17.748 gewonden). Oekraïne telde eind 2021 bijna 44 miljoen inwoners. Inmiddels wonen er, volgens het VN Bureau voor vluchtelingen, 6,2 miljoen in het buitenland en zijn er 5,1 miljoen interne vluchtelingen. Er zijn 17,6 miljoen personen in het land die door de oorlog nu afhankelijk zijn van humanitaire ondersteuning.

De economie van Oekraïne is in 2022 met 30% ingekrompen, omdat haar productie en export geleden heeft onder de oorlog. Steden, infrastructuur en havens zijn vernietigd. De economie van Rusland is met 2% gekrompen in 2022, terwijl de militaire uitgaven voor 2023 bijna verdubbeld zijn (tot US$ 100 miljard), waardoor die nu een derde van alle uitgaven van de Staat in Rusland uitmaken. Rusland is zijn winstgevende gaslevering aan Europa kwijt, de meeste Westerse multinationals hebben zich teruggetrokken uit Rusland en door sancties kunnen ze niet meer opereren op de internationale financiële markten. Oekraïne betaalt een hoge prijs voor de verdediging van haar soevereiniteit, maar ook Rusland betaalt een prijs voor deze onnodige invasie.

De oorlog in Oekraïne is eigenlijk begonnen, omdat Rusland Oekraïne binnen haar invloedsfeer wil houden, terwijl de regering en bevolking van Oekraïne meer aangetrokken zijn tot het Westen. Oekraïne doet dan ook vooral beroep op Westerse landen om haar te ondersteunen. De Verenigde Staten heeft Oekraïne al met meer dan US$ 60 miljard ondersteund, waarvan US$ 40 miljard aan militaire steun. De landen in Europa hebben samen ook wel met zo een bedrag gesteund. Rusland heeft voorlopig het tegenovergestelde bereikt van wat ze wilde, want inmiddels is Finland -een buurland van Rusland, dat altijd neutraal was- lid van de NAVO geworden en heeft Zweden het lidmaatschap ook aangevraagd.

Hoe langer de oorlog duurt, hoe moeilijker het echter wordt voor Oekraïne om grote geldbedragen en militair materiaal te blijven ontvangen van andere landen. President Zelensky begrijpt dat en is heel actief bezig om de internationale steun te behouden. Hij heeft onlangs een toespraak gehouden in de VN en is daarna naar Washington gegaan om de Amerikaanse steun te behouden. 

President Biden en de Democraten steunen Oekraïne door dik en dun, maar de Republikeinen willen minder geld naar Oekraïne laten gaan. Oekraïne begint steeds meer wapens zelf te maken om minder afhankelijk te zijn van anderen. De internationale gemeenschap begint zich wat meer te roeren en wil het liefst dat er vrede in dat gebied komt, zodat de druk op de voedselprijzen en olie afneemt. Zolang Putin aan de macht is in Rusland, lijkt vrede onwaarschijnlijk. De oorlog kan dus veel langer duren en begint meer te lijken op een nieuwe fase in de koude oorlog tussen het Oostblok en het Westen.