De rot begon aan de top en verspreidde zich door de samenleving. De rotting in leger en politie is in fictie weergeven in de Koreaanse film Narco-Saints. Andere instellingen zijn ook aangetast. Toekomstige historici die het verval van Suriname sinds 1975 proberen te begrijpen, zullen misschien beginnen met de militaire machtsovername in 1980, maar de zaden werden eerder geplant. Het einde van het verval is nog niet in zicht, maar de rechtstaat laat sinds 2020 meer zijn tanden zien. Dit gaat niet zonder slag of stoot (waarover straks meer).

Het is moeilijk om de hoofdzaak van het verval te zien in de kakofonie en het gebabbel van alledag. Een septuagenarius, irritant met zijn retoriek over kolonialisme, zat een lustrum op het pluche met een handvol kiezers, zag de rot aan de top niet, zag de verarming die was ingetreden niet, maar probeert namens het volk een gekozen regering ten val te brengen. Zogenaamde ‘leiders’ eisen dat de koers binnen 1 maand verlaagd wordt naar SRD 7,50 en de benzineprijs naar SRD 17,50. Is dit onwetendheid of ondermijning? Moeten geld en benzine weer gesubsidieerd gaan worden zonder dat er enige productie tegenover staat? Alles wat niet op rede is gebaseerd, zal niet lang duren.

Nu is de directeur van het Nationaal Indoor Stadion, die op basis van zijn profiel nooit directeur had mogen worden, spoorloos. Eng belang staat op gespannen voet met de nuchtere deugden - eerlijkheid, betrouwbaarheid en competentie - van goed gedrag. Verval verdrukt wat goed is ongemerkt. Het verval moet worden omgekeerd, beginnend aan de top. Maar denk je dat dat gaat gebeuren?

De rechterlijke macht is de laatste tijd veel besproken. Hier staan paars en oranje simpel gezegd tegenover elkaar (iedereen weet waar de metoniemen paars en oranje voor staan). Paars loopt voorop om de rechterlijke macht als een Hof van Oranje verdacht te maken. Voor paars lijkt de rechterlijke macht een vervelend instituut, niet in de laatste plaats omdat de paarse voorman zo vastberaden wordt vervolgd door de rechterlijke macht. De voorman deed er alles aan om het proces tegen hem te stoppen. Het is niet gelukt. Paars timmert aan de weg om het idee van de staande magistratuur als onpartijdige scheidsrechter aan flarden te schieten. Onlangs werd in het parlement geïnsinueerd dat de president en de PG een ‘relatie’ zouden hebben. Het probleem is dat paars niet de beste reputatie heeft.

Paars, geworteld in de jaren 80, wordt geassocieerd met de verzwakking van de rechtstaat en democratie en repeterende ruïneuze regeringen. Paars doorbrak het taboe om mensen met een strafblad of een dubieuze reputatie in hoge posities te plaatsen (en geel heeft dit overgenomen). Hiermee brak letterlijk de grens tussen bovenwereld en onderwereld. Paars gaf een tweede kans aan figuren die hadden geknoeid. Ironisch genoeg dreigde paars oranje op te sluiten, maar die dreiging was bluf en in werkelijkheid gebeurt het omgekeerde.

Of de rechterlijke macht onpartijdig is, kan worden onderzocht. Onderzoeksvraag: zijn er ongelijke uitkomsten in vergelijkbare gevallen en dat op een consistente manier? Hoe dan ook, wetten en regels staan op papier. Ze moeten onpartijdig worden uitgevoerd en iedereen kan aan de hand van feiten en omstandigheden controleren of het correct gebeurt. In feite betekenen wetten en regels niets als ze niet worden gehandhaafd. Zoals de president terecht vaak opmerkt, moet de politiek zich niet bemoeien met lopende zaken. 

Ondertussen verkeert het schip van staat in onstuimig weer. De armoede breidt zich uit, mensen zijn bang om ziek te worden en velen wagen een gokje. Op papier is er één kapitein, de president, maar in de praktijk is er een tweehoofdige leiding, zo wordt het gevoeld en dat is slecht voor het land. Op het dek lopen hooghartige figuren, salonsocialisten en kleine heersers die een schipbreuk proberen te forceren, zonder te beseffen dat ze daarmee iedereen in gevaar brengen. Maar het echte gevaar komt wanneer de tweede man de rechtstaat wantrouwt. Hopelijk herkent hij de uitdrukking: zolang de rechtstaat heerst, staat niemand boven de wet. De president moet laten zien dat hij de touwtjes in handen heeft, zoals het hoort in een democratie, en onvrede kan hij alleen bestrijden met goed bestuur, mits hij geen schipbreuk lijdt.