In aanwezigheid van Judith de Kom, dochter van Anton de Kom, oud-minister Jan Pronk, wethouder Rabin Baldewsingh en vele anderen is in het Haagse Filmhuis dit weekend de documentaire Drie vrouwen. Over slavernij en vrijheid van regisseur Ida Does in première gegaan. De film portretteert drie vrouwen: Ellen-Rose Kambel, onderzoekster, Marian Markelo, winti-priesteres en Valika Smeulders, erfgoeddeskundige.

Ida Does: “Op 1 juli 2018 herdenken wij dat de Nederlandse slavernij 155 jaar geleden formeel werd afgeschaft. Nadat ik vorig jaar de film Amsterdam, sporen van suiker had gemaakt, wilde ik voor het herdenkingsjaar 2018 heel graag een film maken waarin ik nog verder de relatie van het slavernijverleden met de huidige Nederlandse samenleving kon onderzoeken. De activiteiten van de drie hoofdpersonages waren prachtige voorbeelden hiervan.’

Valika Smeulders voert in de film een groep wandelaars langs statige gebouwen op het Lange Voorhout en de Hofvijver in Den Haag ‘de plekken waar al eeuwenlang de elite van Nederland wandelt’. Dit leidt tot verrassende onthullingen en nieuwe verhalen over de relatie van het indrukwekkende Haagse stadslandschap en slaveneigenaren die schatrijk werden door plantages en slavenarbeid. Smeulders maakt zichtbaar dat in officiële borden op gebouwen elke verwijzing naar het slavernijverleden volledig ontbreekt. Ook de oorsprong van het bekende Mauritshuis, thans een museum, wordt belicht: een landmark van het allereerste begin van de Nederlandse slavenhandel.

Winti priesteres Marian Markelo, het bekende gezicht van de officiële herdenkingen van de slavernij ontving Does’ filmploeg in haar dofo, haar tempel thuis. Markelo blijkt een erfgoeddrager pur sang. Zij zingt eeuwenoude liederen voor de camera en voorziet in het Haags Historisch Museum antieke schilderijen waarop zwarte kindslaven of ‘pages’ zijn afgebeeld, van puntig commentaar. Aan het eind van de film ontmoet Markelo de onderzoekster Ellen-Rose Kambel. Dan leidt het contact dat Markelo vanuit de winti zoekt met de wereld van de voorouders tot een opmerkelijk moreel hoogtepunt tijdens een plengoffer in Park Rusthoff in Sassenheim.

Ellen-Rose Kambel op haar beurt, stuitte enkele jaren geleden op een foto van de Nederlandse slavenbezitter van haar voorouders. “Je kent dat wel van oude schilderijen, maar een foto! Dat maakte het persoonlijk,” zegt Kambel in de film. De onderzoekster maakte het tot haar missie om het gesprek aan te gaan met nazaten van deze plantage-eigenaar Jan Adam Charbon die eens de bezitter was van een landgoed, thans openbaar park Rusthoff, in het Zuid-Hollandse dorp Sassenheim. In de film is te zien hoe Kambel dit gesprek aangaat. Het leidt tot historisch unieke gebeurtenissen. Zo bekijkt Kambel in het Nationaal Archief met een achterkleinzoon van Charbon de compensatie-documenten (borderellen) van de slaveneigenaar. Op deze documenten staan de vergoedingen die hij voor haar voorouders heeft gekregen.

In de film is ‘dicht op de huid’ voelbaar hoe verschillend de beide partijen hiernaar kijken. Kambel slaagt er voorts in een gedenkbord in het Sassenheimse Park Rusthoff te laten plaatsen. “Voor allen die ooit in slavernij leefden, en voor mijn voorouders. Opdat wij niet vergeten,” aldus Kambel. Het is voor het eerst dat er in een Nederlands dorp een dergelijk gedenkbord wordt geplaatst.
Ida Does daarover: “Het was een hoopgevende ervaring om dit te mogen filmen. Het gebeurde totaal onverwachts en voor documentairemakers zijn dit echt de krenten in de pap. Als je met je filmploeg ergens bij kunt zijn, waarvan je voelt: we filmen nu een historische gebeurtenis van grote betekenis’.

De première van ‘Drie Vrouwen’ was tweetrappig: een besloten deel op vrijdag 16 februari en een publiekspremière op zaterdag 17 februari. Beide screenings in het Haagse Filmhuis trokken volle zalen. Ida Does bracht ter plekke een spontane ode aan Anton de Kom terwijl ze Judith de Kom toesprak: “Uw vader was zijn tijd ver vooruit en wij zijn hem dankbaar dat hij met zijn werk vele generaties blijft inspireren!’ Het aanwezige publiek reageerde daarop met een warm applaus voor de vrolijk lachende 86 jarige Judith de Kom. In de film is een citaat van De Kom’s ‘Wij Slaven van Suriname’ verwerkt. Behalve de inhoudelijke verhaallijnen die vlekkeloos in elkaar overgaan, wordt de film gekenmerkt door diverse kunstzinnige bijdragen die konden rekenen op bijzondere aandacht van het publiek onder meer ontroerende zang van de jonge Surinaamse counter tenor Arturo den Hartog. Voorts een imposante dansscène van de Curaçaose Juna Leocaria en cello van de Afro-Amerikaans-Duitse Xenia Watson.

In een Q&A met de Haagse mediawethouder Baldewsingh bedankte Does haar crew en cast en alle artiesten. Baldewsingh, die de film vanuit de Gemeente heeft ondersteund, bedankte Does op zijn beurt voor haar belangrijke film en roemde de gelauwerde regisseur om haar ‘lyrische stijl’. In Suriname werkte Does samen met The Back Lot en journalist Biemla Gajadien.

De Haagse Film Commissioner Ing Lim noemde de film ‘een meesterlijke documentaire’ over ‘ons’ slavernijverleden’, terwijl schrijver Claire Schut in haar recensie zegt: ‘Ida Does is erin geslaagd om iets onzegbaar gruwelijks in schoonheid te verpakken.’ Haar recensie is hier te lezen.

Advertentie