starnieuws

Brief Klinkers aan Pechtold over inspanningen Bouterse

05 Jan 2012, 09:30

Leo Klinkers (foto: KPPC)
Assembleelid en ex-president Ronald Venetiaan heeft verschillende keren erop gewezen dat Nederlanders zich intensief bezighouden met interne politieke aangelegenheden. In de assemblee had hij over klinkers en medeklinkers. In ABC-Actueel gisteren zei Venetiaan dat Leo Klinkers, die op het kabinet van de vicepresident werkt, in een brief uitvoerig ingaat op de interne politiek van Suriname. Venetiaan heeft moeite met de gang van zaken.

Starnieuws heeft de hand kunnen leggen op de brief die Klinkers schreef aan D66-fractievoorzitter Alexander Pechtold. Hierbij de letterlijke tekst.

"Dag Alexander,

Ik hoop dat alles goed gaat met jou, Froukje en de kinderen.

Zoals je weet wonen Let en ik al een paar jaar in Suriname. Ik ben verbonden aan het kabinet van de Vicepresident, Robert Ameerali. Mijn werk bestaat uit het analyseren en oplossen van problemen op staatsrechtelijk, bestuursrechtelijk en bestuurskundig gebied. Anders gezegd: ik mag bijdragen aan het creëren van meer rechtsstatelijkheid van de overheid en aan een efficiënter en effectiever werkende overheid.

Op 15 november a.s. vindt er in de Tweede Kamer het debat plaats over de Surinamebrief van de Minister van Buitenlandse Zaken. Toen ik die in augustus in handen kreeg heb ik Uri Rosenthal - voormalig collega in de wetenschap van de bestuurskunde, hij in Leiden en ik in Utrecht – een brief gestuurd (met kopie aan de Vicepresident en aan de Nederlandse ambassadeur) waarin ik probeer duidelijk te maken wat deze regering beoogt en doet. De werkelijkheid hier verschilt nogal van de perceptie die men in Nederland van Suriname heeft. Ik maak me geen illusies over de uitkomst van het debat op 15/11. De PVV zal persisteren in haar houding om als overheid/regering niets te maken te willen hebben met de overheid/regering van Suriname. Maar het kan niettemin van betekenis zijn voor de sfeer hier als enkele Kamerleden met inzicht verstandige dingen zeggen. Dat wordt wel opgepikt hier. Vandaar dat ik de vrijheid neem om je langs deze weg beknopt en puntsgewijs te informeren wat hier speelt.

1. Bouterse en Ameerali hebben maar één doel: ordening aanbrengen in een land dat door jarenlang wanbestuur, vooral van de twee voorafgaande regeringen, op de rand van rechteloosheid is beland. Het was hier free for all, een soort wilde westen waar de sterkeren en de slimmeren alles en iedereen, en met name wet en gezag, naar hun hand wisten te zetten. Bouterse kwalificeerde dit als ”We zitten in een grote rotzooi, maar die hebben we zelf gemaakt, dus die moeten we ook zelf oplossen.” Hij heeft daarom ordeningsprojecten gelanceerd. Om er enkele te noemen:

- de ordening van de goudsector: stap voor stap, meter voor meter, brengen gezagsdragers de goudvelden weer onder controle van de overheid. Dat impliceert het registreren van illegale goudzoekers en zorgen voor legitieme concessies en werkplekken, het opruimen van wapenhandel, vrouwenhandel, kinderarbeid (o.m. in de prostitutie), drugshandel, smokkel van brandstof, machines en sigaretten, het onder het belastingregime brengen van de opbrengsten van de goudwinning, het verzekeren van openbare orde en veiligheid in de goudvelden, het kapot maken van natuur en milieu (kwik, cyanide, ontbossing), etc. Dat ontmoet grote weerstanden, ook van de kant van toppers uit de Regeringscoalitie. Velen, ook in die kringen, hebben belangen die in gevaar komen bij een doorgaande ordening. Er worden talloze valkuilen gemaakt om Bouterse daarin te laten vallen, o.a. door pogingen om de leider van de ordening in diskrediet te brengen waardoor hij zou moeten aftreden. Maar tot nu toe geeft Bouterse geen krimp.

- ordening van de gezondheidszorg: het voortgewoekerde cliëntelisme op etnische grondslag heeft er in de loop der jaren toe geleid dat zogeheten ‘sociale kaarten’ (dat zijn kaarten die recht geven op gratis gezondheidszorg) in handen kwamen van mensen die bereid waren hun stem op de verstrekker van die kaarten uit te brengen. Waaronder een groot aantal rijke tot zeer rijke personen die gemakkelijk hun ziektekostenvoorziening kunnen betalen. Nu moet iedereen zich opnieuw registreren om op basis van overzichtelijke en transparante criteria in aanmerking te komen voor zo’n kaart. Op die manier worden de ‘illegale’ kaartbezitters eruit geknepen.

- ordening van het openbaar vervoer: hier hetzelfde. Het openbaar vervoer is een onvoorstelbare puinhoop, die voornamelijk dient voor de financiële belangen van enkelen die –al dan niet legaal – busjes laten rijden van hot naar her. Door een nieuw vergunningensysteem dat deze maand ingaat worden de illegalen verwijderd, worden vaste routes en halteplaatsen verzekerd en hanteerbare prijzen. De sector ziet dit met angst en beven tegemoet en wringt zich momenteel in de meest vreemde bochten om het nieuwe systeem te bevechten. Maar Bouterse geeft tot nu toe geen krimp.

- ordening van de gronduitgifte: een bepaald ministerie, sinds enkele regeerperioden in handen van de bepaalde etnisch partij, is belast met het uitgeven van kavels aan Surinamers die krachtens de wet recht hebben op een stuk grond. Wat die partij onder de vorige twee regeringen aan grond heeft bijeen gestolen tart elke beschrijving. Bouterse heeft daarover een dossier laten samenstellen dat nu bij de procureur-generaal ligt en dat hij gebruikt als ‘dwangmiddel’ om die partner in de coalitie het verdere stelen te beletten. Sinds zijn aantreden is hij bezig om de orde op het gebied van de gronduitgifte in goede banen te leiden, maar omdat veel hoger geplaatsten, ook binnen zijn coalitie, boter op hun hoofd hebben moet hij omzichtiger opereren dan hem lief is.

- ordening van de wet- en regelgeving: een van mijn eerste analyses leidde tot de ontdekking dat vanaf 8 april 1992 de regering niet beschikte over een reglement van orde. Zo’n reglement, voorgeschreven door de Grondwet, is nodig om de rechtmatigheid van de besluitvorming van de Ministerraad te verzekeren. Venetiaan heeft als President in 1992 in de aanloop naar de vernieuwde Grondwet 1992 een ontwerp van een reglement verworpen maar in strijd met de Grondwet geen nieuwe laten maken. Sinds 16 juni jl. is er nu zo’n reglement. Strikt genomen zijn alle besluiten van de Ministerraad tussen 8 april 1992 en 16 juli 2011 niet rechtsgeldig. Bouterse heeft dit gemeld aan het parlement, alsook een uitgebreide lijst van ontbrekende en verouderde wetgeving die ik had samengesteld. Dat alles bij elkaar heeft hem ertoe gebracht om de wet- en regelgeving te gaan moderniseren. Er is nu een Commissie tot Herziening van de Grondwet o.l.v. een verstandige, niet partijgebonden, staatsrechtgeleerde, we starten binnenkort een groot project met een team van wetgevingsjuristen om een paar honderd wetten en lagere regelingen ofwel te maken (nieuw) ofwel aan te passen (repareren). Intussen is op uitdrukkelijk verzoek van Bouterse een team o.l.v. Willem Vermeend hier aan de slag om het totale belastingsysteem te herijken, inclusief de daarbij horende wetgeving die voor een deel nog stamt uit de 19e. eeuw.

Ik kan nog even doorgaan maar volsta met het indiceren van nog enkele andere sectoren waarin hij ordening heeft opgezet: ordening van het onderwijs, ordening van de grondenrechten (rechten van tribale gemeenschappen op de gronden waar ze al eeuwen leven), ordening van de huisvesting, ordening van de voorzieningen van de nutsbedrijven die water en elektra moeten leveren, ordening van de private sector, met name het MKB, om een eigen gediversifieerde economie te creëren die niet/minder afhankelijk is van de prijzen voor goud, olie en bauxiet op de wereldmarkt.

2. De doorsnee Nederlander, niet bekend met wat hier momenteel gebeurt, zal als primaire vraag stellen: “Waarom werk je voor Bouterse, die is toch betrokken bij een aantal moorden, niet dan, ja toch?” Ik ben in mijn brief aan Uri uitvoerig op deze vraag ingegaan, een vraag die de typische Nederlandse rechtvaardigheidsreflex weerspiegelt. Ik ga je hier verder niet mee lastig vallen, dan alleen door te melden dat als je hier woont en werkt, contacten hebt met veel mensen van allerlei rang en stand, en dan in de loop van de jaren hoort dat ze – ongeacht die rang of stand – voorstanders zijn van Bouterse en niet diens verleden maar zijn huidige leiderschap voor welzijn intern Suriname, en respect extern Suriname, dan krijgt je kijk op Bouterse een ander perspectief. Nog los van allerlei commentaren in de trant van: Suharto heeft honderdduizenden vermoord en toch is de Koningin op bezoek gegaan. Wat mij in dezen het meeste frappeert is zijn vermogen om over zijn eigen schaduw heen te stappen. Ik noem je enkele voorbeelden:

- de voormalige minister van Justitie en Politie, Chandrikapersad Santhoki heeft alles in het werk gesteld om Bouterse achter de tralies te krijgen. Toch heeft Bouterse meteen na zijn aantreden Santhoki onverkort zijn steun gegeven om deze tot voorzitter te laten benoemen van de CICAD, de belangrijkste gouvernementele commissie voor de drugsbestrijding in N en Z Amerika.

- hij heeft een advocate, bepaald niet zijn partijgenoot, integendeel, gevraagd om een Constitutioneel Hof op te zetten. Sinds 1992 staat dat als een vereiste in de Grondwet, maar vorige regeringen hebben die grondwettelijke opdracht steeds genegeerd.

- toen hij in 1980 de macht overnam zijn diverse politiemensen gedood en anderen gevangen gezet en gemarteld. Sindsdien is er een onverholen vijandigheid tussen het leger en de politie. Toch heeft hij een voormalig (in Nederland opgeleide) politietopper, eertijds gevangen en gemarteld, verzocht om enkele belangrijke projecten in de sfeer van de verkeersveiligheid te trekken. Een andere (ook in Nederland opgeleid en tot voor kort een hoge positie bekledend bij de Marechaussee), idem gevangen en gemarteld in 1980, heeft hij gevraagd de reorganisatie van het politiekorps op zich te nemen. Deze mensen aanvaardden dergelijke verzoeken met als argument: ik doe dit voor het Surinaamse volk en deze President stelt mij in staat mijn vakmanschap voor dat volk ten volle uit te oefenen. Geen rancune, geen tegenwerking, maar volle inzet om iets te betekenen voor de samenleving nu er een president is die beleefd om dat vakmanschap vraagt en laat blijken daaraan ook een uitgesproken behoefte te hebben.

3. Dat laatste is overigens opmerkelijk in het Suriname van vandaag. Algemeen gesteld heeft het volk een pesthekel aan deskundigheid, vooral als die vanuit het buitenland komt en zeker als het om Surinaamse Nederlanders gaat. Men noemt die hier: allochtonen. Onder leiding van Venetiaan was er een sfeer gecreëerd om zich af te zetten tegen die Surinaamse Nederlanders. Ook wel tegen Nederlanders, maar die worden meestal nog geaccepteerd omdat ze na een paar weken toch weer het land verlaten en geen banen inpikken. Surinaamse Nederlanders echter, nemen (wegens hun kennisvoorsprong en assertiviteit) meteen 3-4 arbeidsplaatsen over als ze remigreren. Dus daar zit de angel. Enfin, Bouterse is een nationalist die voortdurend wijst op de prestaties van andere landen en zijn volk vraagt om daarvan te leren, om die kennis van buiten naar binnen te halen, vooral ook van de Surinamers in Nederland. Venetiaan is een nationalist die een externe vijand oproept (“Nederland en de EU willen ons re-koloniseren en daar moeten we ons als trotse natie tegen verzetten”) om een kunstmatig vorm van patriotisme op te roepen. Venetiaan sloot de grenzen voor externe kennis. Bouterse opent ze.

4. Die grote behoefte bij Bouterse om vakmensen aan het werk te zetten vertaalt zich onder meer door het feit dat de onder 1 genoemde ordeningen bijna allemaal worden geleid door stevige mensen, personen die drie eigenschappen in zichzelf combineren: het hebben van een visie, het kunnen maken van een planning en in staat zijn om die ook uit te voeren. Voorbeeld. Bouterse heeft zijn vroegere krijgsmakker Boerenveen de leiding gegeven van de ordening van de huisvesting. Boerenveen heeft enkele jaren in Miami in de gevangenis gezeten nadat hij door een manoeuvre van de Nederlandse en de Amerikaanse inlichtingendienst was gepakt wegens het opzetten van een drugsroute. De doorsnee Nederlander zegt dan: “Zo iemand mag toch niet aan het hoofd gaan staan van de ordening van de huisvesting, niet dan, ja toch?” Maar de realiteit is dat het ministerie dat belast is met de volkshuisvesting in geen honderd jaar in staat zal zijn om zelfs maar een kippenhok te bouwen, laat staan een huis, laat nog meer staan enkele duizenden huizen. Boerenveen wel. Die heeft letterlijk in enkele weken een dertigtal modelwoningen door diverse aannemers in diverse modellen laten opzetten en leidt nu de bouw van minimaal 1500 woningen per jaar inclusief de inschrijvingen door belangstellenden en de daarbij horende financieringen. Boerenveen is de enige ondernemer in de houtsector die een internationaal gecertificeerd bedrijf heeft en dus hout exporteert dat duurzaam is gewonnen. Welnu, waar moeten we het over hebben? Over het verleden van de heer Boerenveen en hem alsnog daarover be- en veroordelen? Of over zijn vermogen om te doen wat vorige regeringen in schuldige nalatigheid hebben laten liggen, namelijk eindelijk gezonde en leefbare huisvesting bieden aan duizenden die al tientallen jaren in krotten wonen zonder water en elektra?

5. Met jouw belangstelling voor, en kennis van, staatsrechtelijke zaken zou je het interessant vinden om te zien hoe iemand die in beginjaren tachtig niets anders kon dan schieten op problemen, nu – rijper en wijzer en zeker ook schuldbewust – problemen met politieke instrumenten aanpakt. Qua politieke intelligentie is hij lichtjaren verwijderd van de leiders van partijen waarmee hij een coalitie heeft moeten sluiten. Dat zijn kabouters vergeleken bij zijn vermogen om bij het nemen van tien beslissingen er altijd voor te zorgen dat de meerderheid van die beslissingen uitvalt ten gunste van het algemeen belang, en slechts een minderheid ten gunste van triviale partijpolitieke belangen die hij in acht moet nemen (knarsetandend) om de coalitie bijeen te houden. Maar als men mij zou vragen te voorspellen hoe dat gaat aflopen, dan zet ik een krat goede wijn op de stelling dat het niet lang zal duren voordat hij de huidige coalitie opblaast en gaat samenwerken met Santhoki. En dan gaan we met een sneltreinvaart vooruit.

6. Met het afronden van de ontwikkelingsgelden in 2010 is Suriname van ontwikkelingsland een land in ontwikkeling geworden. Het verschil is meer dan markant. Een ontwikkelingsland kenmerkt zich door het uitsteken van twee lege handen met het verzoek om die te vullen: met donaties, met leningen en met buitenlandse experts, waarbij ongeveer 90% van dat geld toch weer naar het buitenland vloeit omdat die donoren consultants uit het eigen huis wensen in te zetten en die nemen hun geld mee naar huis, laten het niet in Suriname. Een land in ontwikkeling kenmerkt zich door het opstropen van de mouwen: zelfredzaamheid door zelfwerkzaamheid. Dat is een aardverschuiving waar een groot deel van de bevolking nog niet aan toe is. Ze zijn gewend aan een verfoeilijke ‘gratispolitiek’ die de armoede vele tientallen jaren heeft versterkt en verdiept. Nu is het betalen geblazen voor diensten en producten van de overheid. Normale marktprijzen voor brandstof, water, elektra, paspoorten, rijbewijzen en noem het maar op. Afbouw van oneigenlijke subsidies die mensen lui en laf maakt. Bewustzijn creëren dat alles wat je wilt een prijs heeft. Er is op dit punt nog een hele lange weg te gaan, maar dat die wordt gegaan lijdt geen twijfel. Met name op dat vlak geeft Ameerali vastberaden leiding. Onder meer door mij nu op een project te zetten om de niet-belastingmiddelen op een hoger plan van inkomsten voor de staat te brengen.

7. Dit beleid (mensen leren dat ze een reële kostprijs moeten betalen) heeft ook een positief neveneffect op een geheel ander terrein. Net als Grieken steken de Surinamers zich diep in de schulden. Iedereen wil hoogwaardige consumptiegoederen, maar niemand betaalt die contant. Men sluit de ene lening bovenop de andere, daartoe aangezet door aanbiedingen van winkeliers die hen in staat stellen op afbetaling te kopen zonder enige aanbetaling en zonder rente. Als de economische crisis, die in 2008 langs Suriname is geschampt, dus zonder noemenswaardige schade, in de toekomst wel in Suriname arriveert, zal deze privé schuldenlast (mede wegens het ontbreken van een BKR kredietregistratiesysteem zoals wij in Tiel hebben) kunnen leiden tot een ernstige verstoring van de economie (nu 5% per jaar) en werkgelegenheid. Door mensen nu al te ‘dwingen’ over te stappen naar reële kostprijzen voor brood, melk, benzine, en straks ook voor water en elektra, zullen ze meer huishoudgeld daarvoor moeten reserveren zodat het niet in een volgende lening kan worden gestopt. Hoop ik.

8. Het alles overkoepelende probleem is de geringe uitvoeringscapaciteit. Mede onder invloed van de duizenden buitenlandse experts die in het kader van de ontwikkelingssamenwerking met Nederland, de EU, de UN, en vele andere donoren, kan men anno 2011 plannen maken. Er zijn hier zoveel plannen dat je er een zesbaansweg van Paramaribo tot Atjoni mee kunt plaveien. Dat daarvan maar 1% wordt uitgevoerd is een redelijke inschatting. Het ontbreekt aan kennis en ervaring om plannen daadwerkelijk uit te voeren. Maar juist omdat sommige van de belangrijke ordeningen nu worden geleid door mensen met een militaire- of een politie-achtergrond ontstaat er een begin van een uitvoeringsklimaat dat wel eens tot verrassende resultaten zou kunnen leiden. Over enkele jaren. En daarom zou het een goede zaak zijn als de Nederlandse regering zich eens achter de oren krabt over haar relatie op het niveau van regering tot regering. Het wemelt hier van de Nederlanders, meer dan ooit. Van lagere overheden, van het bedrijfsleven, van universiteiten en hogescholen, van ngo’s en charitatieve instellingen. Allerlei mensen die kennelijk aanvoelen dat je geen oordeel moet geven over het Suriname van vandaag met de kennis van het Suriname van 1982. Maar de Nederlandse regering is daar kennelijk nog niet aan toe. Dat is een ernstig gemis. Ook en vooral omdat het een grote hindernis vormt op het doordachte streven van Bouterse om veel en veel meer Surinaamse Nederlanders (men noemt dat hier de diaspora) bij de ontwikkeling van het land in te schakelen. Met de weerstanden van de eigen bevolking tegen die ‘allochtonen’ kan hij wel omgaan. Maar hij wacht op betekenisvolle signalen van de Nederlandse regering zelf voordat hij meer kan investeren in de bereidheid en de mogelijkheid van de 350.000 Surinaamse Nederlanders om hun de wijsheid, kennis en ervaring in te zetten voor welzijn binnen het land en respect van andere landen en internationale organisaties erbuiten.

9. Ik realiseer me dat ik een rooskleurig beeld heb geschapen. Maar vergis je niet. Ik lig vaak wakker en vraag me af of het ooit goed kan komen met een land dat probeert te af te rekenen met de schadelijke effecten van een erfenis van vele jaren afwezig, laf en dom beleid waarbij het persoonlijk belang verre dat van het algemeen belang overtrof. Nog dagelijks tuimelen er lijken uit de kasten die vorige regeringen op slot hebben gedaan. Moedeloosheid om de gigantische hoeveelheid politiek-bestuurlijke-rechtsstatelijke problemen op te lossen kruipt vanzelf naar boven. Maar de onmiskenbare lichtpuntjes geven steeds weer voldoende veerkracht om er elke dag weer tegen aan te gaan. Onorthodoxe stappen vanuit regerend Nederland zouden daarbij een welkome aanvulling zijn.

10. Er gaan zeker dingen verkeerd. Op onderdelen heb ik ernstige bezwaren tegen bepaalde zaken, waarover ik echter in deze brief niet kan uitweiden. Ook ik moet werken binnen de marges die binnen de reële machtsverhoudingen zijn gegeven. Bijvoorbeeld door over enkele weken – in het kader van de maand van de democratie - een lezing te geven over de standaarden en principes van resultaatgericht beleid voeren in een context van decentralisatie en deconcentratie. Daarin kan ik in het openbaar wat van mijn zorgen kwijt zonder dat ik buiten mijn boekje ga.
Ik realiseer me tevens dat vossen wel hun haren verliezen maar misschien toch niet hun streken. De goedbehaarde mannen van weleer zijn nu daadwerkelijk allemaal kaal, maar of ze nog steeds streken willen uithalen kan ik niet zien. Tot nu toe ontbreken signalen daarover, zeker als het gaat om de president zelf. Als je ziet hoe hij zichtbaar lijdt onder de grote last van orde op zaken stellen, dan zie je eerder het beeld van een persoon die bezig is met zijn eigen gang naar Canossa, dan iemand die met zijn eigen belangen bezig is. Voorshands is er echter geen paus aanwezig om hem van zijn schuld te verlossen.

Van medio december tot medio januari zijn Let en ik in Nederland. Mocht je ondanks het reces in die tijd in Den Haag komen en behoefte hebben aan contact, dan praat ik je graag verder bij. Mede aan de hand van een 6 meter lang schema waarin ik de gehele staatsstructuur van Suriname uitbeeld. Daar zul je met veel plezier naar kijken.

Het ga je goed. Groet aan Froukje.

Paramaribo, 6 november 2011
Leo"

Leo Klinkers is directeur van Klinkers & Hovens Public Policy Consultants en directeur van het Bestuurskundig Adviesbureau Fayalobi. Hij is al dertig jaar actief in het analyseren van staatsstructuren en het ontwerpen van bestuursmodellen, zoals de zogeheten ‘methode-Klinkers’.

Advertentie