Oud-burgmeester en prominent CDA-er Headley Binderhagel (klinisch psycholoog) promoveerde maandagmiddag aan de Tilburg University op een studie naar psychologische achtergronden van fyofyo, een ziektebeeld dat verweven is met de wintireligie. Cruciaal hierbij is de bestraffing van de mens door geesten. 'Het ziekteverschijnsel ontstaat door negatief woordgebruik met tussenkomst van geesten en heeft vooral een voedingsbodem in situaties van onderlinge ruzie, waarbij verwensingen worden geuit', aldus de promovendus in de samenvatting van zijn proefschrift 'Woordbreuksyndroom: Een psycho-neuro-endocriene benadering van fyofyo programmering'. De drukbezochte promotieplechtigheid werd bijgewoond door onder andere de Surinaamse zaakgelastigde in Nederland, Chantal Doekhie en door oud-ministers May-Weggen en Hirsch Ballin, nu hoogleraar in Tilburg.

De kracht van het woord: na mofo e tai, na mofo e lusu
In een mini college voorafgaand aan de promotie gaf Binderhagel een boeiende uiteenzetting over het onderwerp van zijn onderzoek. Ik vreesde als toehoorder hoogdravende wetenschap alleen al door de indrukwekkende titel van het proefschrift. Niets daarvan, ik heb ruim vijfenveertig minuten geboeid zitten luisteren naar wat er allemaal achter het stinkdiertje schuil gaat - tenminste als je er een harde klap op geeft. Fyofyo, iemand slecht toewensen o.a. door het uitspreken van venijnige woorden - al dan niet vanuit een bepaalde geestestoestand - is niet exclusief wintigebonden. We kennen de kracht van het woord ook in het christelijk geloof als het gaat om duiveluitdrijving.

Hoewel het onderzoek van Binderhagel is afgebakend tot de fyofyo binnen de creoolse cultuur, denk ik dat de beschreven ziekteverschijnselen ook herkenbaar zijn voor alle andere etnische groepen van Suriname. Jammer dus dat de promovendus heeft nagelaten - al was het summier - een beschrijving mee te nemen van de fyofyo-verschijnselen bij Hindostanen of bij Javanen. In zijn verdediging sprak hij hier wel uitgebreid over toen een van de hoogleraren hier naar vroeg. Deze informatie zou het proefschrift niet misstaan vond de hooggeleerde opponent. 'De kracht van het woord' in dit proefschrift is de inspiratie die de promovendus onder andere aan vakbroeders in Suriname wil geven. "Ik doe iets terug voor mijn land Suriname waar ik veertig jaar geleden vertrok. Ik kom er vaak, maar ben inmiddels vreemdeling in het geboorteland".

Stress als oorzaak
Als je sociaal psychologisch naar fyofyo kijkt dan kom je niet verder dan inzichten over het gevoel en het geloof van mensen dat ze ziek zijn omdat hen van buiten af iets is aangedaan. Binderhagel stelt dat niet de geesten maar de werking van het stresssysteem de ziekteverschijnselen fyofyo verklaren. Dit wel volgens een andere wetenschappelijke benadering - de psycho-neuro-endocriene. Onderzoeken laten zien dat vooral kinderen van moeders die tijdens de zwangerschap in een kwetsbare positie hebben gezeten, grote risico's lopen voor zichzelf en hun kroost. 'Tienerzwangerschappen en het systeem van buitenman en buitenvrouw, voor zover er zwangerschappen uit voortkomen die moeder en kind in een kwetsbare positie brengen, trekken een sterke wissel op de gezondheid van kind, moeder en samenleving. Bij tienerzwangerschappen zijn de angsten en onzekerheden vele malen groter", aldus Binderhagel die zich ook zorgen maakt over het groot aantal eenoudergezinnen en over het groot aantal tienerzwangerschappen.

GGZ- model
Binderhagel pleit voor de oprichting van een Mental Health Care Centre in Suriname, naar het model van de GGZ, de geestelijke gezondheidszorg in Nederland. Het huidige PCS - Psychiatrisch Centrum Suriname - is voor veel mensen met psychische problemen toch nog een brug te ver. Zij mijden ook het PCS omdat zij niet geassocieerd willen worden met psychiatrische patiënten. In een Mental Health Centre kunnen psychologen, psychiaters en maatschappelijk werkers de krachten bundelen. Met trainingsprogramma's en nieuwe behandelmethoden die aansluiten bij de multiculturele en multi-etnische samenleving in Suriname kan iedereen profijt hebben van geestelijke gezondheidszorg die op een nieuwe leest geschoeid wordt. Dit betekent dat ook de traditionele rituele genezers geraadpleegd kunnen worden bij een behandeling.

De wetenschapper vertrekt binnenkort naar Suriname voor een vakantie en zal tijdens zijn verblijf aldaar het idee voor een Mental Health Care Centre verder uitwerken en - hem kennende- natuurlijk veel aandacht vragen voor het onderwerp van zijn promotie. Het belang is dat Suriname inzicht krijgt in wetenschappelijke analyses en het bespreekbaar maken van ontwikkelingen op het gebied van de geestelijke gezondheid in het land. Binderhagel is een boeiende spreker en volgens zijn promotor is het onderzoek zeer toegankelijk geschreven. Lof was er tenslotte voor het feit dat de heer Binderhagel op bijna 70-jarige leeftijd toch erin geslaagd is om zijn jarenlange werkzaamheden en ervaringen als klinisch psycholoog voor de wetenschap te verzilveren. En voor zijn geboorteland, Suriname.

Roy.khemradj@gmail.com

Advertentie